ลดเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ ภารกิจท้าทายผู้ผลิตไก่เนื้อ
เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในเนื้อไก่ เป็นหนึ่งในเชื้อก่อโรคอาหารเป็นพิษที่สำคัญ ผู้ป่วยจากเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในมนุษย์เชื่อมโยงกับเนื้อสัตว์ปีกที่ปนเปื้อน นับเป็นความเสี่ยงต่อสุขภาพ และส่งผลกระทบทางเศรษฐกิจทั่วโลก เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์สามารถปรับตัวเองได้ดีตลอดห่วงโซ่การผลิตไก่เนื้อ ดังนั้น เชื้อจึงสามารถรอดชีวิตได้ตั้งแต่ฟาร์มเลี้ยงไก่เนื้อจนถึงโรงฆ่า และโรงงานแปรรูปการผลิต การสื่อสารตลอดห่วงโซ่อาหารกับคนงานสัตว์ปีก
จำเป็นอย่างยิ่งต่อการป้องกันเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ของฝูงไก่เนื้อเชิงพาณิชย์ ผู้เลี้ยงไก่เนื้อในสหราชอาณาจักรรู้สึกว่า ตัวเองต้องรับผิดชอบเพียงฝ่ายเดียวมากจนเกินไป แทนที่จะเป็นความรับผิดชอบตลอดตั้งแต่ฟาร์มไปสู่ส้อม ผลการวิจัยการตอบสนองของไก่ต่อเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ที่แตกต่างกัน อาจช่วยในการค้นพบจีนที่มีความสำคัญต่อการต้านทานการติดเชื้อได้อย่างยั่งยืนที่สุด
เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ เป็นสาเหตุสำคัญของโรคท้องเสียจากการติดเชื้อแบคทีเรียในมนุษย์ทั่วโลก โดยสินค้าจากเนื้อสัตว์ปีกเป็นสาเหตุสำคัญราวร้อยละ ๗๐ ล่าสุดการระบาดของโรคติดเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์เพิ่มขึ้นทั่วโลก โดยล่าสุดจำนวนผู้ติดเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในญี่ปุ่น ๑.๕๑๒ ต่อประชากร ๑๐๐,๐๐๐ คน และนิวซีแลนด์ ๑๖๑.๕ ต่อประชากร ๑๐๐,๐๐๐ คน ดังนั้น
จำเป็นต้องปรับปรุงระบบความปลอดภัยทางชีวภาพ และใช้กลยุทธ์ที่มีประสิทธิภาพสำหรับควบคุมความชุกเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในฟาร์มไก่เนื้อ สัตว์ปีกยังเป็นแหล่งสำคัญของเชื้อ จำนวนผู้ป่วยจากเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในมนุษย์เชื่อมโยงกับเนื้อสัตว์ปีกที่ปนเปื้อน ติดตามด้วยเนื้อสัตว์ชนิดอื่นๆ เช่น เนื้อแกะ เนื้อสุกร และเนื้อโค
ด้วยเหตุที่ เนื้อไก่สดเป็นแห่งสำคัญที่ใหญ่ที่สุดแหล่งเดียวของโรคติดเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ ในประเทศนิวซีแลนด์ ถูกจัดเป็นปัญหาด้านความปลอดภัยอาหารที่ใหญ่ที่สุดในเวลานี้ นักวิจัยได้เสนอให้ภาครัฐฯ พยายามค้นคว้าวิธีควบคุมเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในเนื้อไก่ เนื้อไก่สด มีบทบาทสำคัญต่อการเกิดโรคติดเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ ๕๓๙,๐๐๐ ราย เข้าโรงพยาบาล ๕,๔๘๐ ราย และเสียชีวิต ๒๘๔ ราย สร้างผลกระทบทางเศรษฐกิจราว ๓๘๐ ล้านเหรียญสหรัฐฯ ระหว่างช่วงปี พ.ศ. ๒๕๕๒ ถึง ๒๕๖๑ เมื่อเปรียบเทียบกับสถิติจากทั่วโลก ในปี พ.ศ. ๒๕๖๑ อุบัติการณ์สูงกว่าสหรัฐฯ ๗ เท่า
เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ดื้อยา
ผลการศึกษา พบเชื้อ แคมไพโลแบคเตอร์ เจจูไน ที่ดื้อยาฟลูออโรควิโนโลน และเตตราซัยคลิน เพิ่มขึ้นจากผู้ป่วยระหว่างปี พ.ศ. ๒๕๔๐ ถึง ๒๕๖๑ โดยพบว่า เชื้อ แคมไพโลแบคเตอร์ เจจูไน ดื้อยาฟลูออโรควิโนโลนจากเนื้อไก่บ่อยกว่าเนื้อสัตว์ประเภทอื่นๆ ขณะที่ เชื้อดื้อยาเตตราซัยคลินจากเนื้อสัตว์ปีก และเนื้อสุกรบ่อยกว่าเนื้อสัตว์เคี้ยวเอื้อง ขณะที่
การดื้อยากลุ่มมาโครไลด์ และอะมิโนไกลโคไซด์ค่อนข้างต่ำผู้ป่วยส่วนใหญ่ที่ติดเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ฟื้นตัวเป็นปรกติอย่างรวดเร็ว แต่อาจเกิดปัญหาสุขภาพที่รุนแรงในระยะยาว โดยเฉพาะ เด็ก และคนชรา หลักฐานและงานวิจัย เห็นว่า ผลการสำรวจครั้งนี้จะช่วยให้เข้าใจกลไกการติดเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ และใช้เป็นแนวทางควบคุมการแพร่กระจายเชื้อก่อโรคอาหารเป็นพิษต่อไป และเป็นโจทย์วิจัยเพื่อหาทางลดการติดเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในสหราชอาณาจักรให้ได้
สภาวะที่เอื้ออำนวนต่อการรอดชีวิตของเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์
เชื้อ แคมไพโลแบคเตอร์ เจริญเติบโตได้ในช่วงอุณหภูมิที่จำกัด และรอดชีวิตในเนื้อไก่ได้เป็นเวลาไม่เกิน ๓ สัปดาห์ สภาวะที่เปียก และภายในตู้เย็นจะเอื้อให้เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์รอดชีวิตได้นานขึ้นบนพื้นผิวแห้ง หากเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ปราศจากโปรตีนบางชนิดจะลดกิจกรรมของเซลล์ลง อย่างไรก็ตาม
เชื้อจุลชีพชนิดนี้ยังดำรงชีวิตได้ดีระหว่างการเก็บรักษาอาหารในตู้เย็น หรือฤดูหนาวในระบบการผลิตเกษตรกรรม ในทางตรงกันข้าม เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์มีความไวรับต่อการถูกทำลายระหว่างกระบวนการแปรรูปอาหาร เช่น การให้ความร้อน และไม่สามารถรอดชีวิตได้เป็นเวลานานบนพื้นผิวสัมผัสอาหาร เช่น เขียงหั่นเนื้อ อุปกรณ์ พื้นที่ปฏิบัติงาน หรือเครื่องมือเครื่องใช้ภายในครัว
การแพร่กระจายของเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์
เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์แพร่กระจายไปตามสิ่งแวดล้อม เช่น ดิน น้ำ ฝุ่น พื้นผิว อากาศ และอาหารของสัตว์ แล้วต่อไปยังฟาร์มไก่เนื้อ นอกจากนั้น เกษตรกร และแขกผู้มาเยี่ยมฟาร์มก็สามารถเป็นพาหะนำเชื้อเข้าสู่ฟาร์มได้อีกด้วย มูลนกป่ารอบโรงเรือน และสิ่งมีชีวิตชนิดต่างๆไม่ว่าจะเป็นแมลงวัน อะมีบา ยีสต์ และรา สามารถเป็นแหล่งแพร่กระจายเชื้อได้เช่นกัน อย่างไรก็ตาม ไข่ฟักก็อาจปนเปื้อนได้ตามผิวเปลือก เยื่อหุ้มเปลือกไข่ และไข่ขาวของไข่ฟักมีเชื้อ และเพิ่งวางใหม่ๆ แล้วถ่ายทอดเชื้อเข้าสู่ลูกไก่ อย่างไรก็ตาม ไม่มีหลักฐานแสดงให้เห็นว่า เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์แพร่กระจายจากไก่เนื้อรุ่นหนึ่งไปยังรุ่นถัดไปได้
เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในฟาร์มไก่เนื้อ
เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์แพร่กระจายอย่างรวดเร็ว และเพิ่มจำนวนในทางเดินอาหารของไก่ ตั้งแต่ลำไส้เล็ก และไส้ตันของไก่เนื้อตั้งแต่สัปดาห์แรกเป็นต้นไป ส่งผลให้เกิดการอักเสบแบบเรื้อรัง การทำลายเนื้อเยื่อลำไส้ และท้องเสีย สายพันธุ์ของไก่ และเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ จำนวนเซลล์เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ที่มีชีวิต อุณหภูมิ และความชื้นสิ่งแวดล้อม ตำแหน่งที่ตั้ง ขนาดของฝูง และระบบการผลิต ส่งผลต่ออัตราการเพิ่มจำนวนเชื้อในร่างกายไก่เนื้อ
อุณหภูมิและความชื้นสูงเอื้อให้อัตราการเพิ่มจำนวน และเข้าสู่ตัวไก่เพิ่มขึ้น เนื่องจาก จำเป็นต้องเพิ่มการระบายอากาศ และนำเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์จากสิ่งแวดล้อมภายนอกเข้ามาภายในโรงเรือน เนื่องจาก การปรากฏของเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในสิ่งแวดล้อมฟาร์มสัตว์ปีก ผลงานวิจัยหลายครั้ง บ่งชี้ว่า ระบบความปลอดภัยทางชีวภาพในฟาร์มยังค่อนข้างแย่บ่อยครั้ง
เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในโรงงานแปรรูปเนื้อไก่
โรงงานแปรรูปเนื้อไก่มีความเสี่ยงสูงต่อการปนเปื้อนเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ เนื่องจาก ต้องรับไก่จับจากฟาร์มหลายแห่ง หลายพื้นที่ ที่มีอายุแตกต่างกัน แต่ละฟาร์มก็ยังมีระบบการผลิต และความปลอดภัยทางชีวภาพไม่เหมือนกัน กระบวนการแปรรูปภายในโรงงานทั้งการลวกน้ำร้อน การถอนขน การล้วงเครื่องใน ตัดคอ การล้างภายในและภายนอกซากไก่
ล้วนมีโอกาสเกิดการปนเปื้อนข้ามได้ตลอดทุกขั้นตอน ภายหลังการลวกน้ำร้อน รูขุมขนจะยังคงเปิดกว้างทำให้เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์สามารถแทรกซึมเข้ามา แล้วสะสมภายในรูขุมขน ความผันผวนของอุณหภูมิระหว่างการถอนขนยังทำให้การควบคุมเชื้อเป็นไปได้ยากขึ้น ระหว่างการล้วงเครื่องใน หากมีไส้แตกก็อาจเกิดการปนเปื้อนข้ามระหว่างซากไก่เนื้อได้
ความปลอดภัยทางชีวภาพเป็นกุญแจสำคัญควบคุมเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในฟาร์ม
มาตรการป้องกัน เช่น หลักปฏิบัติสุขอนามัยที่ดี และระบบความปลอดภัยทางชีวภาพตั้งแต่ฟาร์มไก่พันธุ์ จะช่วยลดการเพิ่มจำนวนเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในไก่เนื้อลงได้ มาตรการด้านความปลอดภัยทางชีวภาพเบื้องต้น ได้แก่ การล้างมือก่อนเข้าโรงเรือนเลี้ยงไก่เนื้อ เปลี่ยนรองเท้าบู้ทที่ใช้เฉพาะสำหรับแต่ละโรงเรือน ทำความสะอาด และฆ่าเชื้อรองเท้าก่อนเข้าห้อง
การทำความสะอาดและฆ่าเชื้อโรงเรือนเลี้ยงไก่เนื้อระหว่างรุ่นของการเลี้ยง ลดการรับแขกเยี่ยมฟาร์ม และควบคุมสัตว์พาหะอย่างหนู นกป่า และแมลงบินอย่างเข้มงวดนอกจากนั้น น้ำที่ให้ไก่กินควรตรวจติดตามทางจุลชีววิทยา และปรับปรุงคุณภาพโดยการกรอง การเติมคลอรีน การให้โอโซน และการให้แสงยูวี กรดอินทรีย์ โปรไบโอติก และพรีไบโอติก สามารถใช้เป็นสารเติมอาหารสัตว์ เพื่อลดความชุกของเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในไก่เนื้อได้
การให้วัคซีนเป็นอีกกลยุทธ์สำหรับเติมเต็มมาตรการความปลอดภัยทางชีวภาพ เพื่อลดการปนเปื้อนเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในฟาร์ม การให้แบคเทอริโอฝาจก่อนการจับไก่ช่วยลดการเพิ่มจำนวนเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในไก่เนื้อได้อีกด้วย การให้เปปไทด์ต่อต้านเชื้อจุลชีพ เช่น แบคเทอริโอซินที่ผลิตโดยแบคทีเรีย แลคโตบาซิลลัส เป็นอีกกลยุทธ์สำหรับการลดการเจริญเติบโตของเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในไก่เนื้อ สุดท้ายแล้ว การคัดเลือกสายพันธุ์ไก่เนื้อให้มีความต้านทานต่อเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ นับเป็นกลยุทธ์สมัยใหม่ที่ช่วยลดปัญหาแคมไพโลแบคเตอร์ในไก่เนื้อได้
ผลงานวิจัย การสำรวจทัศนคติผู้เลี้ยงสัตว์ปีกในสหราชอาณาจักรต่อระบบความปลอดภัยทางชีวภาพ และสำรวจมาตรการป้องกันโรคของฟาร์ม พบว่า ผู้เลี้ยงไก่เนื้อเข้าใจความสำคัญในการลดการปนเปื้อนเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในเนื้อไก่ ตั้งแต่ฟาร์มสู่ส้อมในระดับสูง และเข้าใจว่าเป็นประโยชน์ด้านสาธารณสุข นับตั้งแต่เริ่มรณรงค์ให้ตระหนักถึงความสำคัญของเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ ระบบความปลอดภัยทางชีวภาพก็ดีขึ้นอย่างมาก อย่างไรก็ตาม ผู้เลี้ยงสัตว์รู้สึกท้อแท้กับการควบคุมเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ และพยายามทุกวิธีแล้วที่ระดับฟาร์ม
การป้องกันการปนเปื้อนข้ามในโรงงานแปรรูปการผลิต
การทำให้ซากเย็นอย่างรวดเร็วภายหลังการล้วงเครื่องใน และการทำให้อุณหภูมิซากเย็นลง ร่วมกับการใช้สารต้านจุลชีพในโรงงานแปรรูปการผลิต ช่วยป้องกันการเจริญเติบโตของแบคทีเรีย ระบบการสเปรย์ ภายหลังการใช้แปรงขัด ตู้และระบบการล้างซากภายในและภายนอก กำจัดการปนเปื้อนมูลไก่ที่เปื้อนตามซากไก่ และลดการปนเปื้อนข้ามในเนื้อไก่
การใช้สารต้านจุลชีพ เช่น คลอไรต์ เซทิลไพริดิเนียม คลอรีน คลอรีนไดออกไซด์ กรดเพอร์ออกซีอะซิติก และไตรโซเดียมฟอสเฟต ช่วยลดจำนวนเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในเนื้อไก่ได้ บรรจุภัณฑ์ชนิดไบโอแอคทีฟในโรงงานแปรรูปก็เป็นอีกวิธีที่มีประสิทธิภาพสำหรับควบคุมเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในเนื้อดิบ และผลิตภัณฑ์
เชื้อก่อโรคอาหารเป็นพิษที่สำคัญ
ความชุกของเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในเนื้อไก่แตกต่างกันไปขึ้นกับการแพร่กระจายภายในฟาร์ม และการปนเปื้อนข้ามในโรงงานแปรรูป ทั้งฟาร์มไก่เนื้อและโรงงานแปรรูปเป็นระบบการผลิตที่เข้มข้น ยิ่งทำให้การป้องกันเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์เป็นสิ่งท้าทายมากขึ้น ยิ่งไปกว่านั้น ปัจจัยอื่นๆ เช่น การปรากฏของโปรตีน และลิปิดในเนื้อไก่ การเปลี่ยนแปลงของผิวหนังไก่เนื้อระหว่างการแปรรูป ความไวรับของไก่เนื้อต่อความร้อน คุณภาพน้ำ และสุขอนามัยที่ไม่ดี
ทั้งหมดส่งผลกระทบต่อกลยุทธ์การควบคุมเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ ดังนั้น กลยุทธ์การควบคุมเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ทั้งในฟาร์ม และโรงงานแปรรูปจำเป็นต้องพัฒนาไปพร้อมกันเพื่อควบคุมเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ตั้งแต่ระยะแรก หรือระยะสุดท้ายของวงจรการผลิตไก่เนื้อ
ค้นพบจีนที่ช่วยป้องกันการติดเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์
การตอบสนองของไก่ต่อเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ที่แตกต่างกัน จะช่วยในการค้นพบจีนที่มีความสำคัญต่อการต้านทานการติดเชื้อได้ นักวิจัยค้นพบจีนในไก่ที่ช่วยให้ไก่ป้องกันการติดเชื้อแบคทีเรียที่อันตรายในสัตว์ปีก และมีโอกาสใช้ควบคุมความเสี่ยงจากโรคอาหารเป็นพิษในมนุษย์ได้ การศึกษาของนักวิจัยสถาบันโรสลิน เมืองอีดินเบิร์ก ค้นพบจีนจำนวนมากในลำไส้ไก่ที่อาจช่วยให้ไก่ต้านทานต่อการติดเชื้อแคมไพโลแลคเตอร์ได้
ผลการวิจัยครั้งนี้จะเป็นแนวทางในการปรับปรุงพันธุ์สัตว์ปีกที่มีโอกาสเป็นพาหะของเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ และลดความเสี่ยงให้กับผู้บริโภคนักวิจัย การทดสอบผลของการติดเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ต่อไก่ที่ผ่านการปรับปรุงพันธุ์ให้เกิดความต้านทาน หรือไวรับต่อเชื้อแบคทีเรีย การวิเคราะห์เนื้อเยื่อลำไส้
แสดงให้เห็นความแตกต่างของการทำหน้าที่ของจีนจำนวนมาก รวมถึง จีนที่มีส่วนควบคุมระบบภูมิคุ้มกัน เช่น เมเจอร์ ฮิสโตคอมแพติบิลิตี คอมเพล็กซ์ และเปปไทด์ต่อต้านจุลชีพ ความแตกต่างระหว่างจีนเหล่านี้กับความต้านทาน หรือไวรับต่อเชื้อแบคทีเรีย อาจช่วยอธิบายถึงการตอบสนองของร่างกายสัตว์ต่อเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ได้
โดย :: ผู้ช่วยศาสตราจารย์ น.สพ.ดร.วิษณุ วรรณแสวง
นิตยสารสัตว์บก ฉบับ 358 กุมภาพันธ์ 2566
เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์
ผลิตภัณฑ์
ลดเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ ภารกิจท้าทายผู้ผลิตไก่เนื้อ
เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในเนื้อไก่ เป็นหนึ่งในเชื้อก่อโรคอาหารเป็นพิษที่สำคัญ ผู้ป่วยจากเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในมนุษย์เชื่อมโยงกับเนื้อสัตว์ปีกที่ปนเปื้อน นับเป็นความเสี่ยงต่อสุขภาพ และส่งผลกระทบทางเศรษฐกิจทั่วโลก เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์สามารถปรับตัวเองได้ดีตลอดห่วงโซ่การผลิตไก่เนื้อ ดังนั้น เชื้อจึงสามารถรอดชีวิตได้ตั้งแต่ฟาร์มเลี้ยงไก่เนื้อจนถึงโรงฆ่า และโรงงานแปรรูปการผลิต การสื่อสารตลอดห่วงโซ่อาหารกับคนงานสัตว์ปีก
จำเป็นอย่างยิ่งต่อการป้องกันเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ของฝูงไก่เนื้อเชิงพาณิชย์ ผู้เลี้ยงไก่เนื้อในสหราชอาณาจักรรู้สึกว่า ตัวเองต้องรับผิดชอบเพียงฝ่ายเดียวมากจนเกินไป แทนที่จะเป็นความรับผิดชอบตลอดตั้งแต่ฟาร์มไปสู่ส้อม ผลการวิจัยการตอบสนองของไก่ต่อเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ที่แตกต่างกัน อาจช่วยในการค้นพบจีนที่มีความสำคัญต่อการต้านทานการติดเชื้อได้อย่างยั่งยืนที่สุด
เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ เป็นสาเหตุสำคัญของโรคท้องเสียจากการติดเชื้อแบคทีเรียในมนุษย์ทั่วโลก โดยสินค้าจากเนื้อสัตว์ปีกเป็นสาเหตุสำคัญราวร้อยละ ๗๐ ล่าสุดการระบาดของโรคติดเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์เพิ่มขึ้นทั่วโลก โดยล่าสุดจำนวนผู้ติดเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในญี่ปุ่น ๑.๕๑๒ ต่อประชากร ๑๐๐,๐๐๐ คน และนิวซีแลนด์ ๑๖๑.๕ ต่อประชากร ๑๐๐,๐๐๐ คน ดังนั้น
จำเป็นต้องปรับปรุงระบบความปลอดภัยทางชีวภาพ และใช้กลยุทธ์ที่มีประสิทธิภาพสำหรับควบคุมความชุกเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในฟาร์มไก่เนื้อ สัตว์ปีกยังเป็นแหล่งสำคัญของเชื้อ จำนวนผู้ป่วยจากเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในมนุษย์เชื่อมโยงกับเนื้อสัตว์ปีกที่ปนเปื้อน ติดตามด้วยเนื้อสัตว์ชนิดอื่นๆ เช่น เนื้อแกะ เนื้อสุกร และเนื้อโค
ด้วยเหตุที่ เนื้อไก่สดเป็นแห่งสำคัญที่ใหญ่ที่สุดแหล่งเดียวของโรคติดเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ ในประเทศนิวซีแลนด์ ถูกจัดเป็นปัญหาด้านความปลอดภัยอาหารที่ใหญ่ที่สุดในเวลานี้ นักวิจัยได้เสนอให้ภาครัฐฯ พยายามค้นคว้าวิธีควบคุมเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในเนื้อไก่ เนื้อไก่สด มีบทบาทสำคัญต่อการเกิดโรคติดเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ ๕๓๙,๐๐๐ ราย เข้าโรงพยาบาล ๕,๔๘๐ ราย และเสียชีวิต ๒๘๔ ราย สร้างผลกระทบทางเศรษฐกิจราว ๓๘๐ ล้านเหรียญสหรัฐฯ ระหว่างช่วงปี พ.ศ. ๒๕๕๒ ถึง ๒๕๖๑ เมื่อเปรียบเทียบกับสถิติจากทั่วโลก ในปี พ.ศ. ๒๕๖๑ อุบัติการณ์สูงกว่าสหรัฐฯ ๗ เท่า
เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ดื้อยา
ผลการศึกษา พบเชื้อ แคมไพโลแบคเตอร์ เจจูไน ที่ดื้อยาฟลูออโรควิโนโลน และเตตราซัยคลิน เพิ่มขึ้นจากผู้ป่วยระหว่างปี พ.ศ. ๒๕๔๐ ถึง ๒๕๖๑ โดยพบว่า เชื้อ แคมไพโลแบคเตอร์ เจจูไน ดื้อยาฟลูออโรควิโนโลนจากเนื้อไก่บ่อยกว่าเนื้อสัตว์ประเภทอื่นๆ ขณะที่ เชื้อดื้อยาเตตราซัยคลินจากเนื้อสัตว์ปีก และเนื้อสุกรบ่อยกว่าเนื้อสัตว์เคี้ยวเอื้อง ขณะที่
การดื้อยากลุ่มมาโครไลด์ และอะมิโนไกลโคไซด์ค่อนข้างต่ำผู้ป่วยส่วนใหญ่ที่ติดเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ฟื้นตัวเป็นปรกติอย่างรวดเร็ว แต่อาจเกิดปัญหาสุขภาพที่รุนแรงในระยะยาว โดยเฉพาะ เด็ก และคนชรา หลักฐานและงานวิจัย เห็นว่า ผลการสำรวจครั้งนี้จะช่วยให้เข้าใจกลไกการติดเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ และใช้เป็นแนวทางควบคุมการแพร่กระจายเชื้อก่อโรคอาหารเป็นพิษต่อไป และเป็นโจทย์วิจัยเพื่อหาทางลดการติดเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในสหราชอาณาจักรให้ได้
สภาวะที่เอื้ออำนวนต่อการรอดชีวิตของเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์
เชื้อ แคมไพโลแบคเตอร์ เจริญเติบโตได้ในช่วงอุณหภูมิที่จำกัด และรอดชีวิตในเนื้อไก่ได้เป็นเวลาไม่เกิน ๓ สัปดาห์ สภาวะที่เปียก และภายในตู้เย็นจะเอื้อให้เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์รอดชีวิตได้นานขึ้นบนพื้นผิวแห้ง หากเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ปราศจากโปรตีนบางชนิดจะลดกิจกรรมของเซลล์ลง อย่างไรก็ตาม
เชื้อจุลชีพชนิดนี้ยังดำรงชีวิตได้ดีระหว่างการเก็บรักษาอาหารในตู้เย็น หรือฤดูหนาวในระบบการผลิตเกษตรกรรม ในทางตรงกันข้าม เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์มีความไวรับต่อการถูกทำลายระหว่างกระบวนการแปรรูปอาหาร เช่น การให้ความร้อน และไม่สามารถรอดชีวิตได้เป็นเวลานานบนพื้นผิวสัมผัสอาหาร เช่น เขียงหั่นเนื้อ อุปกรณ์ พื้นที่ปฏิบัติงาน หรือเครื่องมือเครื่องใช้ภายในครัว
การแพร่กระจายของเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์
เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์แพร่กระจายไปตามสิ่งแวดล้อม เช่น ดิน น้ำ ฝุ่น พื้นผิว อากาศ และอาหารของสัตว์ แล้วต่อไปยังฟาร์มไก่เนื้อ นอกจากนั้น เกษตรกร และแขกผู้มาเยี่ยมฟาร์มก็สามารถเป็นพาหะนำเชื้อเข้าสู่ฟาร์มได้อีกด้วย มูลนกป่ารอบโรงเรือน และสิ่งมีชีวิตชนิดต่างๆไม่ว่าจะเป็นแมลงวัน อะมีบา ยีสต์ และรา สามารถเป็นแหล่งแพร่กระจายเชื้อได้เช่นกัน อย่างไรก็ตาม ไข่ฟักก็อาจปนเปื้อนได้ตามผิวเปลือก เยื่อหุ้มเปลือกไข่ และไข่ขาวของไข่ฟักมีเชื้อ และเพิ่งวางใหม่ๆ แล้วถ่ายทอดเชื้อเข้าสู่ลูกไก่ อย่างไรก็ตาม ไม่มีหลักฐานแสดงให้เห็นว่า เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์แพร่กระจายจากไก่เนื้อรุ่นหนึ่งไปยังรุ่นถัดไปได้
เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในฟาร์มไก่เนื้อ
เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์แพร่กระจายอย่างรวดเร็ว และเพิ่มจำนวนในทางเดินอาหารของไก่ ตั้งแต่ลำไส้เล็ก และไส้ตันของไก่เนื้อตั้งแต่สัปดาห์แรกเป็นต้นไป ส่งผลให้เกิดการอักเสบแบบเรื้อรัง การทำลายเนื้อเยื่อลำไส้ และท้องเสีย สายพันธุ์ของไก่ และเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ จำนวนเซลล์เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ที่มีชีวิต อุณหภูมิ และความชื้นสิ่งแวดล้อม ตำแหน่งที่ตั้ง ขนาดของฝูง และระบบการผลิต ส่งผลต่ออัตราการเพิ่มจำนวนเชื้อในร่างกายไก่เนื้อ
อุณหภูมิและความชื้นสูงเอื้อให้อัตราการเพิ่มจำนวน และเข้าสู่ตัวไก่เพิ่มขึ้น เนื่องจาก จำเป็นต้องเพิ่มการระบายอากาศ และนำเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์จากสิ่งแวดล้อมภายนอกเข้ามาภายในโรงเรือน เนื่องจาก การปรากฏของเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในสิ่งแวดล้อมฟาร์มสัตว์ปีก ผลงานวิจัยหลายครั้ง บ่งชี้ว่า ระบบความปลอดภัยทางชีวภาพในฟาร์มยังค่อนข้างแย่บ่อยครั้ง
เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในโรงงานแปรรูปเนื้อไก่
โรงงานแปรรูปเนื้อไก่มีความเสี่ยงสูงต่อการปนเปื้อนเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ เนื่องจาก ต้องรับไก่จับจากฟาร์มหลายแห่ง หลายพื้นที่ ที่มีอายุแตกต่างกัน แต่ละฟาร์มก็ยังมีระบบการผลิต และความปลอดภัยทางชีวภาพไม่เหมือนกัน กระบวนการแปรรูปภายในโรงงานทั้งการลวกน้ำร้อน การถอนขน การล้วงเครื่องใน ตัดคอ การล้างภายในและภายนอกซากไก่
ล้วนมีโอกาสเกิดการปนเปื้อนข้ามได้ตลอดทุกขั้นตอน ภายหลังการลวกน้ำร้อน รูขุมขนจะยังคงเปิดกว้างทำให้เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์สามารถแทรกซึมเข้ามา แล้วสะสมภายในรูขุมขน ความผันผวนของอุณหภูมิระหว่างการถอนขนยังทำให้การควบคุมเชื้อเป็นไปได้ยากขึ้น ระหว่างการล้วงเครื่องใน หากมีไส้แตกก็อาจเกิดการปนเปื้อนข้ามระหว่างซากไก่เนื้อได้
ความปลอดภัยทางชีวภาพเป็นกุญแจสำคัญควบคุมเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในฟาร์ม
มาตรการป้องกัน เช่น หลักปฏิบัติสุขอนามัยที่ดี และระบบความปลอดภัยทางชีวภาพตั้งแต่ฟาร์มไก่พันธุ์ จะช่วยลดการเพิ่มจำนวนเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในไก่เนื้อลงได้ มาตรการด้านความปลอดภัยทางชีวภาพเบื้องต้น ได้แก่ การล้างมือก่อนเข้าโรงเรือนเลี้ยงไก่เนื้อ เปลี่ยนรองเท้าบู้ทที่ใช้เฉพาะสำหรับแต่ละโรงเรือน ทำความสะอาด และฆ่าเชื้อรองเท้าก่อนเข้าห้อง
การทำความสะอาดและฆ่าเชื้อโรงเรือนเลี้ยงไก่เนื้อระหว่างรุ่นของการเลี้ยง ลดการรับแขกเยี่ยมฟาร์ม และควบคุมสัตว์พาหะอย่างหนู นกป่า และแมลงบินอย่างเข้มงวดนอกจากนั้น น้ำที่ให้ไก่กินควรตรวจติดตามทางจุลชีววิทยา และปรับปรุงคุณภาพโดยการกรอง การเติมคลอรีน การให้โอโซน และการให้แสงยูวี กรดอินทรีย์ โปรไบโอติก และพรีไบโอติก สามารถใช้เป็นสารเติมอาหารสัตว์ เพื่อลดความชุกของเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในไก่เนื้อได้
การให้วัคซีนเป็นอีกกลยุทธ์สำหรับเติมเต็มมาตรการความปลอดภัยทางชีวภาพ เพื่อลดการปนเปื้อนเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในฟาร์ม การให้แบคเทอริโอฝาจก่อนการจับไก่ช่วยลดการเพิ่มจำนวนเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในไก่เนื้อได้อีกด้วย การให้เปปไทด์ต่อต้านเชื้อจุลชีพ เช่น แบคเทอริโอซินที่ผลิตโดยแบคทีเรีย แลคโตบาซิลลัส เป็นอีกกลยุทธ์สำหรับการลดการเจริญเติบโตของเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในไก่เนื้อ สุดท้ายแล้ว การคัดเลือกสายพันธุ์ไก่เนื้อให้มีความต้านทานต่อเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ นับเป็นกลยุทธ์สมัยใหม่ที่ช่วยลดปัญหาแคมไพโลแบคเตอร์ในไก่เนื้อได้
ผลงานวิจัย การสำรวจทัศนคติผู้เลี้ยงสัตว์ปีกในสหราชอาณาจักรต่อระบบความปลอดภัยทางชีวภาพ และสำรวจมาตรการป้องกันโรคของฟาร์ม พบว่า ผู้เลี้ยงไก่เนื้อเข้าใจความสำคัญในการลดการปนเปื้อนเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในเนื้อไก่ ตั้งแต่ฟาร์มสู่ส้อมในระดับสูง และเข้าใจว่าเป็นประโยชน์ด้านสาธารณสุข นับตั้งแต่เริ่มรณรงค์ให้ตระหนักถึงความสำคัญของเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ ระบบความปลอดภัยทางชีวภาพก็ดีขึ้นอย่างมาก อย่างไรก็ตาม ผู้เลี้ยงสัตว์รู้สึกท้อแท้กับการควบคุมเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ และพยายามทุกวิธีแล้วที่ระดับฟาร์ม
การป้องกันการปนเปื้อนข้ามในโรงงานแปรรูปการผลิต
การทำให้ซากเย็นอย่างรวดเร็วภายหลังการล้วงเครื่องใน และการทำให้อุณหภูมิซากเย็นลง ร่วมกับการใช้สารต้านจุลชีพในโรงงานแปรรูปการผลิต ช่วยป้องกันการเจริญเติบโตของแบคทีเรีย ระบบการสเปรย์ ภายหลังการใช้แปรงขัด ตู้และระบบการล้างซากภายในและภายนอก กำจัดการปนเปื้อนมูลไก่ที่เปื้อนตามซากไก่ และลดการปนเปื้อนข้ามในเนื้อไก่
การใช้สารต้านจุลชีพ เช่น คลอไรต์ เซทิลไพริดิเนียม คลอรีน คลอรีนไดออกไซด์ กรดเพอร์ออกซีอะซิติก และไตรโซเดียมฟอสเฟต ช่วยลดจำนวนเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในเนื้อไก่ได้ บรรจุภัณฑ์ชนิดไบโอแอคทีฟในโรงงานแปรรูปก็เป็นอีกวิธีที่มีประสิทธิภาพสำหรับควบคุมเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในเนื้อดิบ และผลิตภัณฑ์
เชื้อก่อโรคอาหารเป็นพิษที่สำคัญ
ความชุกของเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในเนื้อไก่แตกต่างกันไปขึ้นกับการแพร่กระจายภายในฟาร์ม และการปนเปื้อนข้ามในโรงงานแปรรูป ทั้งฟาร์มไก่เนื้อและโรงงานแปรรูปเป็นระบบการผลิตที่เข้มข้น ยิ่งทำให้การป้องกันเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์เป็นสิ่งท้าทายมากขึ้น ยิ่งไปกว่านั้น ปัจจัยอื่นๆ เช่น การปรากฏของโปรตีน และลิปิดในเนื้อไก่ การเปลี่ยนแปลงของผิวหนังไก่เนื้อระหว่างการแปรรูป ความไวรับของไก่เนื้อต่อความร้อน คุณภาพน้ำ และสุขอนามัยที่ไม่ดี
ทั้งหมดส่งผลกระทบต่อกลยุทธ์การควบคุมเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ ดังนั้น กลยุทธ์การควบคุมเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ทั้งในฟาร์ม และโรงงานแปรรูปจำเป็นต้องพัฒนาไปพร้อมกันเพื่อควบคุมเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ตั้งแต่ระยะแรก หรือระยะสุดท้ายของวงจรการผลิตไก่เนื้อ
ค้นพบจีนที่ช่วยป้องกันการติดเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์
การตอบสนองของไก่ต่อเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ที่แตกต่างกัน จะช่วยในการค้นพบจีนที่มีความสำคัญต่อการต้านทานการติดเชื้อได้ นักวิจัยค้นพบจีนในไก่ที่ช่วยให้ไก่ป้องกันการติดเชื้อแบคทีเรียที่อันตรายในสัตว์ปีก และมีโอกาสใช้ควบคุมความเสี่ยงจากโรคอาหารเป็นพิษในมนุษย์ได้ การศึกษาของนักวิจัยสถาบันโรสลิน เมืองอีดินเบิร์ก ค้นพบจีนจำนวนมากในลำไส้ไก่ที่อาจช่วยให้ไก่ต้านทานต่อการติดเชื้อแคมไพโลแลคเตอร์ได้
ผลการวิจัยครั้งนี้จะเป็นแนวทางในการปรับปรุงพันธุ์สัตว์ปีกที่มีโอกาสเป็นพาหะของเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ และลดความเสี่ยงให้กับผู้บริโภคนักวิจัย การทดสอบผลของการติดเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ต่อไก่ที่ผ่านการปรับปรุงพันธุ์ให้เกิดความต้านทาน หรือไวรับต่อเชื้อแบคทีเรีย การวิเคราะห์เนื้อเยื่อลำไส้
แสดงให้เห็นความแตกต่างของการทำหน้าที่ของจีนจำนวนมาก รวมถึง จีนที่มีส่วนควบคุมระบบภูมิคุ้มกัน เช่น เมเจอร์ ฮิสโตคอมแพติบิลิตี คอมเพล็กซ์ และเปปไทด์ต่อต้านจุลชีพ ความแตกต่างระหว่างจีนเหล่านี้กับความต้านทาน หรือไวรับต่อเชื้อแบคทีเรีย อาจช่วยอธิบายถึงการตอบสนองของร่างกายสัตว์ต่อเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ได้
โดย :: ผู้ช่วยศาสตราจารย์ น.สพ.ดร.วิษณุ วรรณแสวง
นิตยสารสัตว์บก ฉบับ 358 กุมภาพันธ์ 2566
เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์
ผลิตภัณฑ์
ลดเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ ภารกิจท้าทายผู้ผลิตไก่เนื้อ
เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในเนื้อไก่ เป็นหนึ่งในเชื้อก่อโรคอาหารเป็นพิษที่สำคัญ ผู้ป่วยจากเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในมนุษย์เชื่อมโยงกับเนื้อสัตว์ปีกที่ปนเปื้อน นับเป็นความเสี่ยงต่อสุขภาพ และส่งผลกระทบทางเศรษฐกิจทั่วโลก เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์สามารถปรับตัวเองได้ดีตลอดห่วงโซ่การผลิตไก่เนื้อ ดังนั้น เชื้อจึงสามารถรอดชีวิตได้ตั้งแต่ฟาร์มเลี้ยงไก่เนื้อจนถึงโรงฆ่า และโรงงานแปรรูปการผลิต การสื่อสารตลอดห่วงโซ่อาหารกับคนงานสัตว์ปีก
จำเป็นอย่างยิ่งต่อการป้องกันเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ของฝูงไก่เนื้อเชิงพาณิชย์ ผู้เลี้ยงไก่เนื้อในสหราชอาณาจักรรู้สึกว่า ตัวเองต้องรับผิดชอบเพียงฝ่ายเดียวมากจนเกินไป แทนที่จะเป็นความรับผิดชอบตลอดตั้งแต่ฟาร์มไปสู่ส้อม ผลการวิจัยการตอบสนองของไก่ต่อเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ที่แตกต่างกัน อาจช่วยในการค้นพบจีนที่มีความสำคัญต่อการต้านทานการติดเชื้อได้อย่างยั่งยืนที่สุด
เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ เป็นสาเหตุสำคัญของโรคท้องเสียจากการติดเชื้อแบคทีเรียในมนุษย์ทั่วโลก โดยสินค้าจากเนื้อสัตว์ปีกเป็นสาเหตุสำคัญราวร้อยละ ๗๐ ล่าสุดการระบาดของโรคติดเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์เพิ่มขึ้นทั่วโลก โดยล่าสุดจำนวนผู้ติดเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในญี่ปุ่น ๑.๕๑๒ ต่อประชากร ๑๐๐,๐๐๐ คน และนิวซีแลนด์ ๑๖๑.๕ ต่อประชากร ๑๐๐,๐๐๐ คน ดังนั้น
จำเป็นต้องปรับปรุงระบบความปลอดภัยทางชีวภาพ และใช้กลยุทธ์ที่มีประสิทธิภาพสำหรับควบคุมความชุกเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในฟาร์มไก่เนื้อ สัตว์ปีกยังเป็นแหล่งสำคัญของเชื้อ จำนวนผู้ป่วยจากเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในมนุษย์เชื่อมโยงกับเนื้อสัตว์ปีกที่ปนเปื้อน ติดตามด้วยเนื้อสัตว์ชนิดอื่นๆ เช่น เนื้อแกะ เนื้อสุกร และเนื้อโค
ด้วยเหตุที่ เนื้อไก่สดเป็นแห่งสำคัญที่ใหญ่ที่สุดแหล่งเดียวของโรคติดเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ ในประเทศนิวซีแลนด์ ถูกจัดเป็นปัญหาด้านความปลอดภัยอาหารที่ใหญ่ที่สุดในเวลานี้ นักวิจัยได้เสนอให้ภาครัฐฯ พยายามค้นคว้าวิธีควบคุมเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในเนื้อไก่ เนื้อไก่สด มีบทบาทสำคัญต่อการเกิดโรคติดเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ ๕๓๙,๐๐๐ ราย เข้าโรงพยาบาล ๕,๔๘๐ ราย และเสียชีวิต ๒๘๔ ราย สร้างผลกระทบทางเศรษฐกิจราว ๓๘๐ ล้านเหรียญสหรัฐฯ ระหว่างช่วงปี พ.ศ. ๒๕๕๒ ถึง ๒๕๖๑ เมื่อเปรียบเทียบกับสถิติจากทั่วโลก ในปี พ.ศ. ๒๕๖๑ อุบัติการณ์สูงกว่าสหรัฐฯ ๗ เท่า
เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ดื้อยา
ผลการศึกษา พบเชื้อ แคมไพโลแบคเตอร์ เจจูไน ที่ดื้อยาฟลูออโรควิโนโลน และเตตราซัยคลิน เพิ่มขึ้นจากผู้ป่วยระหว่างปี พ.ศ. ๒๕๔๐ ถึง ๒๕๖๑ โดยพบว่า เชื้อ แคมไพโลแบคเตอร์ เจจูไน ดื้อยาฟลูออโรควิโนโลนจากเนื้อไก่บ่อยกว่าเนื้อสัตว์ประเภทอื่นๆ ขณะที่ เชื้อดื้อยาเตตราซัยคลินจากเนื้อสัตว์ปีก และเนื้อสุกรบ่อยกว่าเนื้อสัตว์เคี้ยวเอื้อง ขณะที่
การดื้อยากลุ่มมาโครไลด์ และอะมิโนไกลโคไซด์ค่อนข้างต่ำผู้ป่วยส่วนใหญ่ที่ติดเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ฟื้นตัวเป็นปรกติอย่างรวดเร็ว แต่อาจเกิดปัญหาสุขภาพที่รุนแรงในระยะยาว โดยเฉพาะ เด็ก และคนชรา หลักฐานและงานวิจัย เห็นว่า ผลการสำรวจครั้งนี้จะช่วยให้เข้าใจกลไกการติดเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ และใช้เป็นแนวทางควบคุมการแพร่กระจายเชื้อก่อโรคอาหารเป็นพิษต่อไป และเป็นโจทย์วิจัยเพื่อหาทางลดการติดเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในสหราชอาณาจักรให้ได้
สภาวะที่เอื้ออำนวนต่อการรอดชีวิตของเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์
เชื้อ แคมไพโลแบคเตอร์ เจริญเติบโตได้ในช่วงอุณหภูมิที่จำกัด และรอดชีวิตในเนื้อไก่ได้เป็นเวลาไม่เกิน ๓ สัปดาห์ สภาวะที่เปียก และภายในตู้เย็นจะเอื้อให้เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์รอดชีวิตได้นานขึ้นบนพื้นผิวแห้ง หากเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ปราศจากโปรตีนบางชนิดจะลดกิจกรรมของเซลล์ลง อย่างไรก็ตาม
เชื้อจุลชีพชนิดนี้ยังดำรงชีวิตได้ดีระหว่างการเก็บรักษาอาหารในตู้เย็น หรือฤดูหนาวในระบบการผลิตเกษตรกรรม ในทางตรงกันข้าม เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์มีความไวรับต่อการถูกทำลายระหว่างกระบวนการแปรรูปอาหาร เช่น การให้ความร้อน และไม่สามารถรอดชีวิตได้เป็นเวลานานบนพื้นผิวสัมผัสอาหาร เช่น เขียงหั่นเนื้อ อุปกรณ์ พื้นที่ปฏิบัติงาน หรือเครื่องมือเครื่องใช้ภายในครัว
การแพร่กระจายของเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์
เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์แพร่กระจายไปตามสิ่งแวดล้อม เช่น ดิน น้ำ ฝุ่น พื้นผิว อากาศ และอาหารของสัตว์ แล้วต่อไปยังฟาร์มไก่เนื้อ นอกจากนั้น เกษตรกร และแขกผู้มาเยี่ยมฟาร์มก็สามารถเป็นพาหะนำเชื้อเข้าสู่ฟาร์มได้อีกด้วย มูลนกป่ารอบโรงเรือน และสิ่งมีชีวิตชนิดต่างๆไม่ว่าจะเป็นแมลงวัน อะมีบา ยีสต์ และรา สามารถเป็นแหล่งแพร่กระจายเชื้อได้เช่นกัน อย่างไรก็ตาม ไข่ฟักก็อาจปนเปื้อนได้ตามผิวเปลือก เยื่อหุ้มเปลือกไข่ และไข่ขาวของไข่ฟักมีเชื้อ และเพิ่งวางใหม่ๆ แล้วถ่ายทอดเชื้อเข้าสู่ลูกไก่ อย่างไรก็ตาม ไม่มีหลักฐานแสดงให้เห็นว่า เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์แพร่กระจายจากไก่เนื้อรุ่นหนึ่งไปยังรุ่นถัดไปได้
เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในฟาร์มไก่เนื้อ
เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์แพร่กระจายอย่างรวดเร็ว และเพิ่มจำนวนในทางเดินอาหารของไก่ ตั้งแต่ลำไส้เล็ก และไส้ตันของไก่เนื้อตั้งแต่สัปดาห์แรกเป็นต้นไป ส่งผลให้เกิดการอักเสบแบบเรื้อรัง การทำลายเนื้อเยื่อลำไส้ และท้องเสีย สายพันธุ์ของไก่ และเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ จำนวนเซลล์เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ที่มีชีวิต อุณหภูมิ และความชื้นสิ่งแวดล้อม ตำแหน่งที่ตั้ง ขนาดของฝูง และระบบการผลิต ส่งผลต่ออัตราการเพิ่มจำนวนเชื้อในร่างกายไก่เนื้อ
อุณหภูมิและความชื้นสูงเอื้อให้อัตราการเพิ่มจำนวน และเข้าสู่ตัวไก่เพิ่มขึ้น เนื่องจาก จำเป็นต้องเพิ่มการระบายอากาศ และนำเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์จากสิ่งแวดล้อมภายนอกเข้ามาภายในโรงเรือน เนื่องจาก การปรากฏของเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในสิ่งแวดล้อมฟาร์มสัตว์ปีก ผลงานวิจัยหลายครั้ง บ่งชี้ว่า ระบบความปลอดภัยทางชีวภาพในฟาร์มยังค่อนข้างแย่บ่อยครั้ง
เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในโรงงานแปรรูปเนื้อไก่
โรงงานแปรรูปเนื้อไก่มีความเสี่ยงสูงต่อการปนเปื้อนเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ เนื่องจาก ต้องรับไก่จับจากฟาร์มหลายแห่ง หลายพื้นที่ ที่มีอายุแตกต่างกัน แต่ละฟาร์มก็ยังมีระบบการผลิต และความปลอดภัยทางชีวภาพไม่เหมือนกัน กระบวนการแปรรูปภายในโรงงานทั้งการลวกน้ำร้อน การถอนขน การล้วงเครื่องใน ตัดคอ การล้างภายในและภายนอกซากไก่
ล้วนมีโอกาสเกิดการปนเปื้อนข้ามได้ตลอดทุกขั้นตอน ภายหลังการลวกน้ำร้อน รูขุมขนจะยังคงเปิดกว้างทำให้เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์สามารถแทรกซึมเข้ามา แล้วสะสมภายในรูขุมขน ความผันผวนของอุณหภูมิระหว่างการถอนขนยังทำให้การควบคุมเชื้อเป็นไปได้ยากขึ้น ระหว่างการล้วงเครื่องใน หากมีไส้แตกก็อาจเกิดการปนเปื้อนข้ามระหว่างซากไก่เนื้อได้
ความปลอดภัยทางชีวภาพเป็นกุญแจสำคัญควบคุมเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในฟาร์ม
มาตรการป้องกัน เช่น หลักปฏิบัติสุขอนามัยที่ดี และระบบความปลอดภัยทางชีวภาพตั้งแต่ฟาร์มไก่พันธุ์ จะช่วยลดการเพิ่มจำนวนเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในไก่เนื้อลงได้ มาตรการด้านความปลอดภัยทางชีวภาพเบื้องต้น ได้แก่ การล้างมือก่อนเข้าโรงเรือนเลี้ยงไก่เนื้อ เปลี่ยนรองเท้าบู้ทที่ใช้เฉพาะสำหรับแต่ละโรงเรือน ทำความสะอาด และฆ่าเชื้อรองเท้าก่อนเข้าห้อง
การทำความสะอาดและฆ่าเชื้อโรงเรือนเลี้ยงไก่เนื้อระหว่างรุ่นของการเลี้ยง ลดการรับแขกเยี่ยมฟาร์ม และควบคุมสัตว์พาหะอย่างหนู นกป่า และแมลงบินอย่างเข้มงวดนอกจากนั้น น้ำที่ให้ไก่กินควรตรวจติดตามทางจุลชีววิทยา และปรับปรุงคุณภาพโดยการกรอง การเติมคลอรีน การให้โอโซน และการให้แสงยูวี กรดอินทรีย์ โปรไบโอติก และพรีไบโอติก สามารถใช้เป็นสารเติมอาหารสัตว์ เพื่อลดความชุกของเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในไก่เนื้อได้
การให้วัคซีนเป็นอีกกลยุทธ์สำหรับเติมเต็มมาตรการความปลอดภัยทางชีวภาพ เพื่อลดการปนเปื้อนเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในฟาร์ม การให้แบคเทอริโอฝาจก่อนการจับไก่ช่วยลดการเพิ่มจำนวนเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในไก่เนื้อได้อีกด้วย การให้เปปไทด์ต่อต้านเชื้อจุลชีพ เช่น แบคเทอริโอซินที่ผลิตโดยแบคทีเรีย แลคโตบาซิลลัส เป็นอีกกลยุทธ์สำหรับการลดการเจริญเติบโตของเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในไก่เนื้อ สุดท้ายแล้ว การคัดเลือกสายพันธุ์ไก่เนื้อให้มีความต้านทานต่อเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ นับเป็นกลยุทธ์สมัยใหม่ที่ช่วยลดปัญหาแคมไพโลแบคเตอร์ในไก่เนื้อได้
ผลงานวิจัย การสำรวจทัศนคติผู้เลี้ยงสัตว์ปีกในสหราชอาณาจักรต่อระบบความปลอดภัยทางชีวภาพ และสำรวจมาตรการป้องกันโรคของฟาร์ม พบว่า ผู้เลี้ยงไก่เนื้อเข้าใจความสำคัญในการลดการปนเปื้อนเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในเนื้อไก่ ตั้งแต่ฟาร์มสู่ส้อมในระดับสูง และเข้าใจว่าเป็นประโยชน์ด้านสาธารณสุข นับตั้งแต่เริ่มรณรงค์ให้ตระหนักถึงความสำคัญของเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ ระบบความปลอดภัยทางชีวภาพก็ดีขึ้นอย่างมาก อย่างไรก็ตาม ผู้เลี้ยงสัตว์รู้สึกท้อแท้กับการควบคุมเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ และพยายามทุกวิธีแล้วที่ระดับฟาร์ม
การป้องกันการปนเปื้อนข้ามในโรงงานแปรรูปการผลิต
การทำให้ซากเย็นอย่างรวดเร็วภายหลังการล้วงเครื่องใน และการทำให้อุณหภูมิซากเย็นลง ร่วมกับการใช้สารต้านจุลชีพในโรงงานแปรรูปการผลิต ช่วยป้องกันการเจริญเติบโตของแบคทีเรีย ระบบการสเปรย์ ภายหลังการใช้แปรงขัด ตู้และระบบการล้างซากภายในและภายนอก กำจัดการปนเปื้อนมูลไก่ที่เปื้อนตามซากไก่ และลดการปนเปื้อนข้ามในเนื้อไก่
การใช้สารต้านจุลชีพ เช่น คลอไรต์ เซทิลไพริดิเนียม คลอรีน คลอรีนไดออกไซด์ กรดเพอร์ออกซีอะซิติก และไตรโซเดียมฟอสเฟต ช่วยลดจำนวนเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในเนื้อไก่ได้ บรรจุภัณฑ์ชนิดไบโอแอคทีฟในโรงงานแปรรูปก็เป็นอีกวิธีที่มีประสิทธิภาพสำหรับควบคุมเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในเนื้อดิบ และผลิตภัณฑ์
เชื้อก่อโรคอาหารเป็นพิษที่สำคัญ
ความชุกของเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ในเนื้อไก่แตกต่างกันไปขึ้นกับการแพร่กระจายภายในฟาร์ม และการปนเปื้อนข้ามในโรงงานแปรรูป ทั้งฟาร์มไก่เนื้อและโรงงานแปรรูปเป็นระบบการผลิตที่เข้มข้น ยิ่งทำให้การป้องกันเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์เป็นสิ่งท้าทายมากขึ้น ยิ่งไปกว่านั้น ปัจจัยอื่นๆ เช่น การปรากฏของโปรตีน และลิปิดในเนื้อไก่ การเปลี่ยนแปลงของผิวหนังไก่เนื้อระหว่างการแปรรูป ความไวรับของไก่เนื้อต่อความร้อน คุณภาพน้ำ และสุขอนามัยที่ไม่ดี
ทั้งหมดส่งผลกระทบต่อกลยุทธ์การควบคุมเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ ดังนั้น กลยุทธ์การควบคุมเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ทั้งในฟาร์ม และโรงงานแปรรูปจำเป็นต้องพัฒนาไปพร้อมกันเพื่อควบคุมเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ตั้งแต่ระยะแรก หรือระยะสุดท้ายของวงจรการผลิตไก่เนื้อ
ค้นพบจีนที่ช่วยป้องกันการติดเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์
การตอบสนองของไก่ต่อเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ที่แตกต่างกัน จะช่วยในการค้นพบจีนที่มีความสำคัญต่อการต้านทานการติดเชื้อได้ นักวิจัยค้นพบจีนในไก่ที่ช่วยให้ไก่ป้องกันการติดเชื้อแบคทีเรียที่อันตรายในสัตว์ปีก และมีโอกาสใช้ควบคุมความเสี่ยงจากโรคอาหารเป็นพิษในมนุษย์ได้ การศึกษาของนักวิจัยสถาบันโรสลิน เมืองอีดินเบิร์ก ค้นพบจีนจำนวนมากในลำไส้ไก่ที่อาจช่วยให้ไก่ต้านทานต่อการติดเชื้อแคมไพโลแลคเตอร์ได้
ผลการวิจัยครั้งนี้จะเป็นแนวทางในการปรับปรุงพันธุ์สัตว์ปีกที่มีโอกาสเป็นพาหะของเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ และลดความเสี่ยงให้กับผู้บริโภคนักวิจัย การทดสอบผลของการติดเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ต่อไก่ที่ผ่านการปรับปรุงพันธุ์ให้เกิดความต้านทาน หรือไวรับต่อเชื้อแบคทีเรีย การวิเคราะห์เนื้อเยื่อลำไส้
แสดงให้เห็นความแตกต่างของการทำหน้าที่ของจีนจำนวนมาก รวมถึง จีนที่มีส่วนควบคุมระบบภูมิคุ้มกัน เช่น เมเจอร์ ฮิสโตคอมแพติบิลิตี คอมเพล็กซ์ และเปปไทด์ต่อต้านจุลชีพ ความแตกต่างระหว่างจีนเหล่านี้กับความต้านทาน หรือไวรับต่อเชื้อแบคทีเรีย อาจช่วยอธิบายถึงการตอบสนองของร่างกายสัตว์ต่อเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ได้
โดย :: ผู้ช่วยศาสตราจารย์ น.สพ.ดร.วิษณุ วรรณแสวง
นิตยสารสัตว์บก ฉบับ 358 กุมภาพันธ์ 2566
เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์
ผลิตภัณฑ์
